تاریخ:

1390

مجری:

فروغ مصطفی منتقمی

کلیدواژه ها:

ساختار سازمانی، سازمان‌های غیردولتی، حمایت مصرف‌کننده، ایران، قوانین و مقررات

در این تحقیق مباحث مربوط به موضوع طرح مانند ضرورت استفاده از ساختار مدیریتی کارامد برای اداره امور مرتبط با حقوق مصرف کننده، وضعیت حمایت از حقوق مصرف‌کننده در ایران و کشورهای مورد نظر، وظایف سازمان‌های مسئول حمایت از حقوق مصرف‌کنندگان در ایران و وظایف و اقدامات نمونه‌هایی از سازمان‌ها و نهادهای موجود در کشورهای منتخب مورد بررسی قرار گرفته است. کشورهای مورد مطالعه عبارت‌اند از: انگلستان و فرانسه به عنوان نمونه‌ای از کشورهای پیشرفته صنعتی و دارای سطوح بالای حمایت از حقوق مصرف‌کننده، ترکیه به عنوان نمونه‌ای از کشورهای اسلامی و هند به عنوان کشوری آسیایی و دارای فعالیت‌های قابل توجه در زمینه ‌حمایت از حقوق مصرف‌کننده. پس از انجام مطالعات مرتبط با موضوع طرح و با توجه به نیازهای کنونی کشور در زمینه حمایت از حقوق مصرف‌کننده، توصیه‌های قابل ذکر برای بهبود وضعیت حمایت از حقوق مصرف‌کنندگان در کشور ارائه شده است. 1) مطالعات انجام شده راجع به موضوعات مرتبط با مدیریت حمایت از حقوق مصرف‌کننده در کشورهای مورد نظر در این تحقیق نشان می‌دهد در این کشورها سیاستگذاری‌ها، قوانین و مقررات گوناگون برای حمایت از حقوق و منافع مصرف‌کنندگان وجود دارد. 2) در کشورهای منتخب علاوه بر وزارتخانه‌ها و سازمان‌های دولتی و عمومی مسئول حمایت از حقوق مصرف‌کنندگان، نهادهای مختلفی برای حمایت از حقوق مصرف‌کنندگان فعالیت می‌کنند مانند: سازمان‌های غیر‌دولتی حمایت از حقوق مصرف‌کننده، شوراهای حمایت از حقوق مصرف‌کنندگان، نهادهای مشورتی و گروه‌های کاری. شماری از نهادهای مزبور براساس قوانین حمایت از حقوق مصرف‌کننده این کشورها تأسیس شده‌اند. این نهادها با توجه به وظایف خود، حسب مورد به دولت، سازمان‌های دولتی، مراجعه‌کنندگان و اشخاص متقاضی خدمات مشاوره‌ای ارائه می‌دهند. یا به اقداماتی مانند انجام مطالعات و تحقیقات راجع به سیاست‌گذاری در زمینه حمایت از مصرف‌کننده و اطلاع‌رسانی در حوزه‌های مرتبط با فعالیت‌های خود می‌پردازند. برخی از آن‌ها نیز مدیریت قیمت‌های بازار آزاد کالاهای اساسی و تضمین دسترسی آسان مصرف‌کنندگان به این کالاها را بر عهده دارند. هریک از این موضوعات به تفصیل در گزارش تحقیق این طرح مورد مطالعه قرار گرفته است. 3) در ایران افزون بر قوانین و مقرراتی که قسمت‌هایی از آن‌ها به حمایت از حقوق مصرف‌کنندگان ارتباط می‌یابد، طی سال‌های اخیر قوانین و مقرراتی به تصویب رسیده است که موضوع آن‌ها حمایت از حقوق مصرف‌کنندگان است مانند قانون تجارت الکترونیکی مصوب 1382، قانون حمایت از حقوق مصرف‌کنندگان خودرو مصوب 1386و قانون حمایت از حقوق مصرف کنندگان مصوب1388. تصویب و اجرای هر یک از قوانین ذکر شده گام مهمی در جهت حمایت از حقوق مصرف‌کنندگان در کشور به شمار می‌آید. 4) شماری از مواد قانون حمایت از حقوق مصرف‌کنندگان به تشکیل انجمن‌ حمایت از حقوق مصرف‌کنندگان اختصاص یافته است، اما این انجمن‌ها در کشور ما فعالیت چشمگیری نداشته‌اند. براساس قانون مزبور انجمن‌ مورد نظر تشکلی غیرانتفاعی، غیردولتی و دارای شخصیت حقوقی مستقل است که پس از ثبت در وزارت بازرگانی رسمیت می‌یابد. ماده (10) قانون مزبور نحوه تأسیس انجمن ملی حمایت از حقوق مصرف‌کنندگان با مشارکت اعضای شورای موسس را تعیین کرده و تصویب اساس‌نامه انجمن را نیز بر عهده شورای مزبور گذاشته است. اما این انجمن تاکنون در ایران تشکیل نشده است. 5) سازمان حمایت مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان با ساختار کنونی خود علاوه بر حمایت از مصرف‌کنندگان، حمایت از تولیدکنندگان را نیز در حیطه وظایف قانونی پیش‌بینی شده برای آن بر عهده دارد. با توجه به فقدان سازمان دولتی مختص حمایت از حقوق مصرف‌کننده در کشور و فعال نبودن سازمان‌های غیردولتی به صورتی چشمگیر در عرصه‌های مربوط به حمایت از حقوق مصرف‌کنندگان، ضرورت دارد در نحوه مدیریت امور مرتبط با حمایت از حقوق مصرف‌کنندگان در ایران بازنگری صورت گیرد. 2. توصیه های سیاستی و کاربردی: با توجه به یافته‌های حاصل از مطالعات انجام شده در این تحقیق، برای بهبود اداره امور در جهت حمایت از حقوق و منافع مصرف‌کنندگان انجام اقداماتی به شرح زیر توصیه می‌شود: 1) اصلاح اساسنامه سازمان حمایت مصرف‌کنندگان و تشکیل سازمانی که تنها دستیابی به هدف حمایت از حقوق مصرف‌کنندگان و انجام وظایف قانونی مرتبط با آن را برعهده گیرد. در این راستا ضرورت دارد ترکیب هیأت مدیره سازمان نیز تغییر یابد تا علاوه بر حضور اعضایی از سوی وزارتخانه‌ها و سازمان‌های دولتی ذی‌ربط، شماری از افراد متخصص در زمینه حمایت از حقوق مصرف‌کننده، نمایندگانی از تشکل‌های بخش خصوصی و انجمن‌های حمایت از حقوق مصرف‌کنندگان نیز برای اظهار نظر و مشارکت در تصمیم‌گیری‌های مربوط به حمایت از حقوق مصرف‌کنندگان در زمره اعضای هیأت مدیره قرار گیرند. 2) برای حرکت استراتژیک و اثربخشی بیشتر سازمان حمایت از حقوق مصرف‌کننده در جهت دستیابی به حمایت مستمر و کافی از حقوق مصرف‌کنندگان توصیه می‌شود با تدوین استراتژی مدون و به بیان دیگر، مجموعه‌ای از سیاست‌ها و خط‌مشی‌ها برای حمایت از حقوق مصرف‌کنندگان، اهداف سازمان، ‌مأموریت آن، اقدامات مورد نظر و امکانات موجود برای سازمان تعیین شود تا مشخص گردد سازمان در فواصل زمانی مورد نظر به سوی چه مقصدی حرکت می‌کند، چه مأموریتی در زمینه حمایت از حقوق مصرف‌کنندگان دارد، برای ایفای وظایف قانونی خود چه اقداماتی را انجام می‌دهد، چگونه اقدام می‌کند و برای انجام فعالیت‌های خود چه امکانات و محدودیت‌هایی دارد. 3) توصیه می‌شود برای پرداختن به فعالیت‌های فراملی و ارتباط سازمان با سازمان‌های حمایت از مصرف‌کنندگان سایر کشورها و مراجع منطقه‌ای و بین‌المللی حمایت از حقوق مصرف‌کنندگان، دو واژه «و بین‌الملل» به عنوان «دفتر مدیر عامل و روابط عمومی» افزوده شود و ارتباطات مزبور نیز در سازمان مورد توجه قرار گیرد و از تجارب این مراجع برای ارتقای سطح حمایت از مصرف‌کنندگان کشور استفاده شود. 4) با توجه به محرومیت مصرف‌کنندگان ایرانی از خدمات مشاوره‌ای سازمان‌های غیردولتی حمایت از حقوق مصرف‌کننده به علت نوپا بودن انجمن‌های حمایت از حقوق مصرف‌کنندگان در ایران و تشکیل تعدادی از انجمن‌های مزبور در سطح استانی از سال 1389و تشکیل نشدن انجمن ملی حمایت از حقوق مصرف‌کنندگان توصیه‌های زیر به سازمان حمایت مصرف‌کنندگان قابل ذکر است: 1. این سازمان افزون بر پیگیری شکایت‌های مصرف‌کنندگان، با اطلاع‌رسانی لازم به مصرف‌کنندگان و اختصاص دادن شماره‌های خاصی برای انجام مشاوره تلفنی، ارائه خدمات مشاوره‌ای مربوط به حقوق آنان را نیز عهده‌دار شود. 2. سازمان حمایت با انجام اقداماتی در جهت ارائه آموزش‌های لازم به انجمن‌های حمایت از حقوق مصرف‌کنندگان که رسماً در استان‌های کشور تشکیل می‌شوند، از قبیل برگزاری دوره‌های آموزشی و تهیه و انتشار نشریات تخصصی درباره حمایت از حقوق مصرف‌کننده و فعالیت‌های سازمان‌های غیردولتی حمایت از حقوق مصرف‌کننده در سایر کشورها، زمینه‌های لازم را برای سپردن تدریجی برخی از امور مربوط به حمایت از حقوق مصرف‌کننده به این تشکل‌‌ها مهیا سازد. 3. مشارکت و تلاش در جهت تشکیل انجمن ملی حمایت از حقوق مصرف‌کنندگان برای گسترش فعالیت‌های مربوط به حمایت از حقوق مصرف‌کننده در سطح ملی از سوی علاقه‌مندان به فعالیت در این زمینه.