مساله جعل و تقلب و راه حل جهاني براي مبارزه با آن
گسترش تجارت جهانی با رشد انفجارآمیز تولید و تجارت کالاهای جعلی و تقلبی همراه بوده است. گرچه تشخیص دقیق میزان تجارت کالاهای تقلبی و جعلی ناممکن است اما حجم تولید این کالاها در سطح جهان بالغ بر 1/77 تریلیون دلار در سال 2015 برآورد شده است. جعل و تقلب، امنیت عمومی را به خطر میاندازد، کسب و کار مشروع را تضعیف میکند و به ضرر منافع ملی است. در ذيل نمونههايي از اين موارد آورده شده است:
• اتحادیه تجارت نرمافزار برآورد نموده است که در سال 2007 ، 38 درصد نرم¬افزارهای نصب شده بر روی رایانه¬های شخصی غیرقانونی بوده و زیانی در حدود 48 میلیارد دلار برای شرکتهای سازنده داشتهاند.
• در نوامبر 2012، دولت کره جنوبی 2 راکتور اتمی را پس از کشف بیش از 7600 قطعه از 8 تامينکننده داراي گواهي کیفیت جعلي، تعطيل نمود. دو راکتور حدود 5 درصد تامين برق ملي کره جنوبی را برعهده داشتند. اين تعليق به طور قابل توجهي منجر به کاهش میزان انرژی در ماههای سرد سال در كره جنوبي گرديد كه در ماه ژانویه و فوریه به اوج خود رسيد.
• سازمان بهداشت جهانی، محصولات پزشکی تقلبي را به عنوان یک خطر فوقالعاده براي سلامت عمومی ميداند.
• كشورهای عضوG20 مرگ سالانه به دلیل مصرف کالاهای تقلبي را بالغ بر 3000 نفر تخمين زده است.
• كسب و کارهاي مشروع باید با جعل رقابت كنند در حالی که صاحبان نام تجاری و حقوق مالکیت معنوی (IPR) با ريسكهاي مالي و تجاري معناداري مواجه هستند.
• کشورهای عضو G20، 77.5 ميليارد دلار درآمدهای مالیاتی را به دليل جعل و تقلب از دست ميدهند ضمن اينكه هزينه اضافی بالغ بر 25 ميليارد دلار را نيز به دليل افزایش هزینه جرم و جنایت متحمل ميشوند. برآورد ميشود كه نتيجه اين تخلفها 2.5 ميليون موقعيت شغلي نيز از دست رفته است.
نمای عمومی از محصولات تقلبی تا حد زیادی با ابهام همراه است. اغلب آن را به عنوان یک جرم كه قربانی ندارد ميبينند، که البته دور از حقیقت است. این عدم برخورد جدي با تهدید تقلب در واقع موجب تشویق و پشتیبانی از رشد مداوم آن ميگردد. سه تهدید بزرگ در خصوص تقلب وجود دارد:
• ایمنی مصرف کننده از طریق مواد غذایی، دارو، تجهیزات پزشکی، اسباب بازی، لوازم الکترونیکی مصرفی، الکل، تنباکو، قطعات خودرو تقلبي و غیره به خطر ميافتد.
• تهديدهاي اقتصادی روي دولت و تجارتها به علت کاهش بازار کسب و کار مشروع و کاهش درآمد برای دولت (مالیات بر ارزش افزوده، عوارض و مالیاتهای دیگر) اثر ميگذارد، بعلاوه اينكه هزینه بازرسي و بررسيها افزایش مييابد.
• امنیت ملی به دليل قطعات الکترونیکی تقلبی در تجهیزات نظامی و دفاعی به خطر ميافتد.
گسترش جهانی شدن تجارت با این واقعیت همراه است که در بسیاری از کشورها مجازات برای تجارت کالاهای تقلبی کم بوده و یا اصلا وجود ندارد. اين مساله منجر به رشد فعالیتهای تقلبی جهانی، كه در بسیاری از موارد توسط گروههای تبهکار و گروههای تروریستی انجام ميگردد، ميشود. اين اختلال توسعه اقتصادی، اقتصاد بازار، تجارت بینالمللی و سرمایهگذاری آزاد را تضعیف میکند. هیچ کسب و کار مشروع و هیچ کشوری از تقلب و دزدی آثار ايمن نيست و هیچ کسب و کار، بخش تجاري یا کشوري به تنهايي نميتواند با آن مبارزه نمايد.
با وجود پيچيدگي مساله جعل و تقلب، راهحلهاي جهاني براي برخورد با آن ارايه شده است. كاملترين راهحل توسط سازمان استاندارد جهاني و از طريق GS1 ارايه شده است. در حالت ايدهآلGS1 به دنبال نقشي کلیدی در توسعه و بهکارگیری استانداردهای جهانی، خدمات و راهحلها برای مبارزه با جعل و تقلب است. سیستم شناسایی جهانیGS1 قابليت شناسایی جهاني منحصربهفرد برای محصولات، داراییها (اشياء)، مکانها و همچنین استانداردهايی برای ضبط و به اشتراکگذاری دادهها و رويتپذيري و قابلیت ردیابی بین شرکای زنجیره تامین و سایر ذینفعان کلیدی را دارد. این سطح بنیادین استانداردهای شناسایی برای حمایت از راهحلهای تامين امنيت زنجیره تامین و فراهم نمودن ابزارهاي موثر براي شناسایی و تصدیق هویت یک شي و اطمینان از اينكه تقلب قبل از آنكه باعث آسیب رساندن به مصرف کننده، کسب و کار و یا منافع ملی شود تشخيص داده شود، ايدهآل است.
چارچوب رويتپذيريGS1 در ترکیب با سایر استانداردهای فرایند، مانند استاندارد قابلیت ردیابیGS1 و استانداردهای پیامرسانی کسب و کار برای بازخواني محصولات به ابزار بسیار قدرتمند برای فعال کردن زنجیره تامین امن و مطمئن تبديل شده است. اين چارچوب زيرساخت قوي براي زنجیره تامین امن و مطمئن مهيا ميسازد. استانداردهای GS1 نقش حیاتی در ایجاد اعتماد و شفافیت داشته و پيوندي مهم بين شرکای کسب و کار در سراسر جهان، از تامینکننده مواد خام تا مصرف کننده را ايجاد ميکند. با اتخاذ استانداردهای GS1 بهعنوان پایه و اساس فرآیندهای کسب و کار و ایجاد قابلیت همکاری، شرکتها در هر اندازهاي می توانند با زبان مشترک صحبت کنند و از اهرم قدرت اطلاعات برای کسب و کار خود بهرهمند شوند. صنایع گوناگون قادر هستند بهراحتی استانداردهای GS1 را مستقر نموده و از بهترين تجربيات جهان استفاده نمايند. استانداردهای جهانیGS1 برای شناسایی محصولات، مکان، و ارتباط دادهها، پایه و اساسي براي پروتکلهای ضد جعل یک شرکت و استراتژی حفاظت از نام تجاری او خواهد بود. به طور خاص، سیستم شناسایی منحصربهفرد جهانی اقلام GS1 قادر است ابزارها و سیستمهای تایید هویت چندگانه را با هم ارتباط دهد.
چارچوب رويتپذيريGS1 به سازمانها اجازه میدهد كه روي چگونگی استفاده از اطلاعات بهجای چگونه بهدست آوردن اطلاعات تمركز نمايند. این قابليت موجب بهبود همکاری، شفافیت، کارایی، امنیت و رويتپذيري در زنجیره تامین ميگردد. استاندارد رابط کاربری به نام خدمات اطلاعرساني كد الکترونیکی محصولات (EPCIS)، جزيي کلیدی از چارچوب رويتپذيري است که موجب به اشتراکگذاری اطلاعات در زمان واقعی ميگردد. اين ابزار پیچیدگی و هزینههای یکپارچهسازی سیستمها را كاهش داده و موجب تسهیل و بهبود همکاری و رويتپذيري شركاي تجاری نيز ميگردد.
كشور ما نيز همچون كشورهاي ديگر از پديده جعل و تقلب مصون نيست و ضرر مالي، اجتماعي و جاني زيادي را به دليل وجود اين پديده ميپردازد. متاسفانه در سالهاي گذشته ورود كالاهاي تقلبي به كشور ما هرساله در حال ازدياد بوده و راه حل موثري نيز براي مبارزه با آن در نظر گرفته نشده بود، در حاليكه استفاده از راهكارهاي جهاني و استفاده از تجربيات آنها و اتصال به سيستمهاي تجاري آنها ميتواند راه حل موثري در كشور ما براي مبارزه با پديده جعل و تقلب باشد.
خوشبختانه در حالحاضر مركز شمارهگذاري كالا و خدمات ايران وابسته به موسسه مطالعات و پژوهشهاي بازرگاني به عنوان نماينده رسمي و انحصاري GS1 در ايران فعاليت ميكند. تا بتواند با اتصال به شبكه جهانيGS1 خلاء گذشته در خصوص شناسايي و تاييد هويت كالاها و خدمات داخلي و خارجي را پر كرده و ميزان آسيبپذيريهاي موجود در اين زمينه را به مرور زمان كاهش دهد كه البته راه بلندي در پيش دارد.
دكتر پرويز فتاحي،عضو هيات علمي موسسه مطالعات و پژوهش هاي بازرگاني