سیزدهمین نشست از سلسله نشست‌های تخصصی سیاست صنعتی با عنوان تحلیل زنجیره ارزش صنعت مس در ایران در موسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی برگزار شد.

به گزارش روابط عمومی موسسه مطالعات و پژوهش های بازرگانی، حامد عادلی‌نیک، سرپرست گروه معدن و صنایع معدنی موسسه در ابتدای نشست ضمن تاکید بر جایگاه و اهمیت مس و ارزش این فلز در ایران به تحلیل زنجیره جهانی ارزش مس و چالش‌های آن در کشور پرداخت و گفت: با توجه به اینکه قرن بیستم قرن نفت بود و قرن بیست و یکم قرن مس خواهد بود باید توجه حوزه سیاستگذاری کشور به صنعت مس و آینده آن بیشتر باشد.

وی با استناد به اینکه در طی سال‌های 1990 تا 2021 سهم مس در تجارت جهانی بیش از 35 برابر شده و برخلاف نفت روند افزایشی با ثباتی داشته که این موضوع را می‌توان ثبات در تقاضای مس استنباط کرد، افزود: علاوه بر این، بعد از معاهده پاریس بسیاری کشورها متعهد شده‌اند که تا سال 2050 میلادی انتشار کربن خود را به صفر برسانند و این گذار اهمیت انرژی‌های تجدیدپذیر را آشکار می‌کند. این امر موجب افزایش تقاضا برای مس می شود که با رشد تقاضا و مصرف برای خودروهای الکتریکی، تقاضای مس را بیش از پیش افزایش می‌دهد. که این عوامل باعث پیش‌بینی افزایش بیش از دو برابری تقاضای مس پالایش شده (از 25 میلیون تن فعلی به 53 میلیون تن در سال 2050) شده است. 

وی با اشاره به نقش مهم و تعیین‌کننده مس در آینده اقتصاد افزود: در زنجیره جهانی ارزش مس تمرکز جغرافیایی در حلقه بالادست آمریکای جنوبی و عمدتا شیلی و پرو است که حدود 40 درصد ذخایر و تولید مس جهان را شامل می‌شود. در حلقه میان‌دست و پایین دست اما تمرکز جغرافیایی آسیا و به‌طور خاص کشور چین است. چین حدود 56 درصد کاتد مس جهان را تولید می‌کند و مصرف‌کننده حدود 72 درصد مس پالایش شده جهان است.

عادلی ادامه داد: در توزیع جهانی مس برخی کشورها نظیر پرو و اندونزی تنها صادرکننده کنسانتره هستند و برخی به‌رغم اینکه از معدن مس بهره‌مند نیستند نقش قابل‌توجهی در میان‌دست و پایین‌دست مس دارند نظیر آلمان و ژاپن. کشورهایی نظیر چین، شیلی، ایران و برخی کشورهای دیگر در تمام حلقه‌های زنجیره فعال هستند. ایران با برخورداری از 54 میلیون تن با سهم 6.1 درصدی پنجمین کشور از لحاظ ذخیر مس دنیا است و البته در تولید معدنی مس رتبه دوازدهم را دارد و تنها سهم 1.5 درصدی از تولید معدنی مس جهان را دارد که این موضوع خود یک چالش از زنجیره ارزش مس در ایران را آشکار می‌کند که اکتشاف و استخراج به خوبی در ایران صورت نمی‌گیرد.

سرپرست گروه معدن و صنایع معدنی موسسه مطالعات و پژوهش های بازرگانی مهم‌ترین بحث در نقش کشورها و البته ایران در زنجیره ارزش جهانی را با تحلیل ارزش هر تن صادرات و واردات در هر حلقه از زنجیره ذکر کرد و گفت: ایران هر تن کنسانتره را 1100 دلار صادر و هر تن کاتد را 9500 دلار صادر می‌کند که قیمت بالاتر کاتد به دلیل ارزش افزوده‌ای که در آن ایجاد شده و پرعیارسازی شده است.

وی تصریح کرد: اما در محصولات پایین‌دست ارزش صادراتی ایران بین هر تن 9100 تا 9500 دلار است. به عبارتی کاتد حتی در برخی محصولات پایین‌دست با قیمت بالاتری صادر می‌شود و این باعث شده برخی فعالان صنعت مس اعتقاد داشته باشند که تمرکز بر بالادست باید باشد چرا که ارزش افزوده زیادی در پایین‌دست خلق نمی‌شود. در مقایسه با آن ژاپن کشوری که هیچ معدن مسی ندارد هر تن ورق‌های نازک به ضخامت 50 میکرون و کمتر مسی را به ارزش 25 هزار دلار صادر کرده است.

عادلی با بیان اینکه با توسعه زنجیره ارزش مس در کشور می‌توان به افزایش ارزش افزوده و ارتقا جایگاه ایران در زنجیره ارزش جهانی این صنعت دست یابد گفت: اگرچه برخی مشکلات نظیر برندسازی و بازاریابی نیز علاوه بر چالش‌های فناوری وجود دارد. بنابراین یکی از اصلی‌ترین سیاست‌های صنعتی کشور در افق چند سال آینده باید پاسخ به این سوال باشد که کجای زنجیره ارزش جهانی می‌خواهیم قرار بگیریم؟

سرپرست گروه معدن موسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی، مقیاس کوچک واحدهای معدنی مس، در دسترس نبودن اطلاعات موردنیاز فعالان معدنی، در دسترس نبودن زمین معدن، کاهش جذابیت فعالیت‌های اکتشافی و اینکه فرآیند اکتشاف به‌درستی صورت نمی‌گیرد و همچنین در استخراج معادن دیسپچینگ با فناوری قدیم در معادن، عمر بالا و فرسودگی ماشین آلات معدنی به دلایل تحریم‌ها و ممنوعت‌های واردات (عدم استفاده از ماشین آلات به روز(مانند سیستم IPCC))، مشکلات تامین مواد ناریه هم از لحاظ کیفیت و هم از لحاظ کمیت، تجهیزات حمل و نقل با ظرفیت کوچک، کمبود دانش فنی لازم در معدن کاری و عدم ارتباط موثر دانشگاه و معدن را از مهم‌ترین چالش‌های بالا دست زنجیره ارزش مس دانست.

وی اظهار کرد: در میان‌دست یا ذوب و پالایش صنعت مس، نیز مواردی نظیر بهره‌وری پایین به دلیل عدم استفاده از فناوری‌های به‌روز، نبود بازار مصرف در صنایع نهایی و های‌تک در صنایع مصرف کننده مس، ضعف بازاریابی تجاری و برند سازی، فراهم نبودن زیرساخت‌ها، نیاز به استخراج کانسارهای کم عیار، عدم فرآوری بخش اکسیدی کانسنگ مس، عدم استخراج عناصر ارزشمند از جمله مولیبدن، طلا از کنسانتره و عدم استخراج عناصر با ارزش از لجن های کارخانه فرآوری از دیگر چالش‌های این صنعت است.

* وصل شدن به زنجیره ارزش جهانی مس عامل ارتقا اقتصاد کشور

دکتر بهرام شکوری رئیس هیات مدیره انجمن مس ایران با اشاره به اینکه صنعت مس از پتانسیل مناسبی برای بازی کردن نقش موثر در اقتصاد کشور، دارد افزود: چالش های صنعت مس در کشور به دو دسته تقسیم می شود. بخشی از آن مربوط به خود فعالان حوزه مس است. نظیر اینکه سرمایه‌گذاری در حوزه آموزش و سرمایه‌گذاری‌ها در اکتشاف و استخراج و فناوری انجام بدهند. بخش دیگر به حکمرانی و حاکمیت و دولت بر می‌گردد که بستر را برای این اقدامات فراهم کند. همچنین نبود ارتباطات مالی با دنیا نیز باعث می‌شود فعالان اقتصادی را وادار به استفاده از ماشین‌های دست دوم و فناوری‌های نسل دوم کند تا از نسل چهارم بی‌بهره بمانند.

شکوری با اشار به اینکه ایران در کمربند آلپ-هیمالیا قرار دارد و 12.5 درصد از 15 هزار کیلومتر در کشور ما قرار دارد اما تنها سه معدن در کلاس جهانی در کشور وجود دارد. در مونت‌ایسای استرالیا از عمق 1300 متر در حال استخراج مس هستند اما ایران تنها به اکتشاف‌های سطحی پرداخته و از معادن عمیق که حتی می‌تواند رتبه ما در دنیا را تغییر دهد، غفلت شده است.

وی بیان کرد: استخراج زیر 5/0درصد از ذخایر در ایران سبب شده که از استخراج ذخایر نسبت به دنیا عقب‌تر باشیم چراکه سایر کشورهای معدنی 3 تا 5 درصد ذخایر را استخراج می‌کنند. بنابراین به دلیل عدم استفاده از فناوری و نوآوری‌های جدید بهره‌وری پایین‌تر نسبت به دنیا داریم.

رئیس هیات مدیره انجمن مس ایران با بیان اینکه ایران می‌تواند با وصل شدن به زنجیره ارزش جهانی مس، ارتقا قابل‌توجهی در اقتصاد خود ایجاد کند افزود: ایران در مس و زنجیره ارزش آن توانایی پیوستن را دارد. تولید یک میلیون تن کاتد مس دور از ذهن نیست و ایران پتانسیل آن را دارد.

*ارزیابی ذخایر مس بر اساس استانداردهای جهانی

دکتر اردشیر سعدمحمدی مدیرعامل شرکت سرمایه‌گذاری توسعه معادن و فلزات که به‌صورت مجازی در جلسه حضور داشت افزود: میزان سرمایه‌گذاری مس بخاطر کیفیت منحصر به فردی که تولیدات مس کشور دارد، می‌تواند افزایش یابد. ایران توانایی تولید مس با عیار 99.999 را دارد و اگر عیار مس ایران در حال حاضر 99.995 است به دلیل تقاضای موجود بازار با توجه به قیمت است. در عین حال از لحاظ فنی مجموعه‌های موجود در کشور امکان تولید عیار 99.999 را دارند.

وی ادامه داد: ایران در نقاط گسترده‌ای از جمله در خراسان، یزد، اردبیل، آذربایجان شرقی و بسیاری نقاط پتانسیل تولید مس را دارد. اما نکته‌ای که وجود دارد این است که ذخیره ما باید بر اساس استانداردهای بین‌المللی ارزیابی شود. استاندارد بین‌المللی جورک که مورد پذیرش مجامع بین‌المللی از لحاظ ذخیره برای سرمایه‌گذاری است در ایران نیز مورد پذیرش است اما شکل حقوقی، فنی و عملیاتی به خود نگرفته است.

وی بر همخوانی طراحی معادن با حجم برداشت کشور و دستیابی به تجهیزات متناسب با سایت بزرگتر، تغییر بلوک‌بندی‌ها، ارتفاع پله‌ها، طراحی حفاری تاکید کرد و گفت: نه تنها تجهیزات متناسب باید سرمایه‌گذاری و خریداری شود، بلکه نیروی انسانی آن نیز باید پرورش یابند. تغییر نگرش فنی نیازمند آموزش حرفه‌ای متناسب با روش‌های جدید است و برنامه‌ریزی مدون برای آموزش نیروی انسانی نیز باید انجام شود.

مدیرعامل شرکت سرمایه‌گذاری توسعه معادن و فلزات به تغییر طراحی در هر دو مرحله کنسانتره و ذوب اشاره کرد و افزود: روش‌های جدید راندمان بالاتری دارند و ایران از روش‌های جدید بی‌بهره است. ارتقا راندمان نه‌تنها نیازمند ورود روش‌های جدید، طراحی‌های جدید و ورود تجهیزات متناسب است بلکه نیازمند آموزش نیروی انسانی متناسب با آن است.

وی بر سرمایه‌گذاری در خطوط ریلی، تدوین سیستمی نوین در تخلیه و بارگیری برای انتقال و خروج از کشور و فراهم شدن صادرات مکانیزه کنسانتره و کاتد تاکید و دستیابی به هدف افزایش جایگاه مس در اقتصاد کشور و تولید ناخالص ملی کشور را با رفع چالش های یاد شده قابل ممکن دانست.

*توسعه صنعت مس با ورود سرمایه‌گذاری‌های خارجی، همکاری با شرکت‌های بین‌المللی

در ادامه این نشست دکتر ابوالفضل صالح‌آبادی دبیر انجمن مس ایران عملکرد تولید کاتد مس را  بالای 330 هزار تن عنوان کرد و گفت:تحلیل زنجیره ارزش صنعت مس را با دو نگاه می‌توان ارائه کرد. نخست اینکه زنجیره ارزش را به معنای واقعی "ارزش" مورد ارزیابی قرار داد. دوم اینکه به سیاست‌های حاکمیتی پرداخت. به‌طور طبیعی هر کشوری متناسب با شرایط خود استراتژی‌ها و سیاست‌هایی دارد که تکلیف می‌کند و شاید در مواردی مبنای "ارزش" نداشته باشد. به این معنا که صرفا بر اساس تولید ارزش یا تولید ثروت یا یک فعالیت اقتصادی ارزیابی نشود.

وی با اشاره به صنایع با فناوری بالا افزود: زنجیره ارزش با نگاه تولید ثروت باید مبنا قرار گیرد. به این معنا که با توجه به مختصات و شرایط کشور در کجای زنجیره می‌توان تولید ارزش و ثروت بیشتری داشت. با این نگاه وقتی ایران با محدودیت منابع آبی مواجه است ملزم به انتقال تکنولوژی به سمت صنایع کم آب‌بر است. اما در عملکرد می‌بینیم توجهی به این مسئله نشده و حال در مواجهه با کمبود منابع آبی ناچار به ایجاد زیرساخت انتقال آب و آب شیرین‌کن هستیم که آب را از خلیج فارس به اصفهان، کرمان یا حتی خواف انتقال دهیم.

صالح آبادی ادامه داد: اینکه در دنیا، کشوری صنایع های‌تک را بر اساس اقلیم و مختصات کشور خودش طراحی کرده است ما نمی‌توانیم بدون توجه به محدودیت‌ها و اقلیم کشور خودمان آن را وارد کنیم. علاوه بر این در بحث فناوری، موضوع تنها به واردات آن محدود نمی‌شود، وقتی تکنولوژی وارد می‌شود در کنار خود تکنولوژی، ساختار آن، فرهنگ تکنولوژی، نحوه استفاده آن و امکانات مربوط به نگهداری و تعمیر آن را نیز وارد شود. آموزش نیروی انسانی نیز متناسب با آن انجام شود. نمی‌توان بدون توجه به زیر ساخت تکنولوژی و ملزومات آن، تنها به واردات آن اکتفا کرد.

دبیر انجمن مس ایران با اشاره به قابلیت های ویژه مس در ایران اظهار کرد: ایران با توجه به ظرفیت‌هایی که دارد می‌تواند در فلز مس تبدیل به بازیگر جهانی شود. به‌عنوان مثال گلنکور که در تجارت هم نقش دارد 3.5 میلیون تن مس کل ظرفیت تجارت این شرکت است. کودلکو که یکی از بزرگترین شرکت‌های فعال در حوزه مس است 1.5 میلیون تن تولید دارد. اگر شرکت ملی مس ایران بتواند یک میلیون تن تولید داشته باشد می‌تواند نقشی در سطح جهانی داشته باشد.

وی ادامه داد: اما مس، فلزی که در آن مزیت داریم و ظرفیت بسیار بالایی که داریم 50 سال عمر شرکت ملی مس است که با ظرفیت 180 هزار تن کاتد مس آغاز کرده و در حال حاضر به 280 هزار تن رسیده است. در طول 50 سال تنها صد هزار تن به ظرفیت آن افزوده شده است. در شرایطی که فلز مس مزیت اول معادن ایران است.

صالح‌آبادی بر ورود سرمایه‌گذاری‌های خارجی، همکاری با شرکت‌های بین‌المللی و استفاده از اثرات جانبی مثبتی که همراه خود خواهد آورد نظیر فناوری و فرهنگ تکنولوژی و آموزش نیروی انسانی که به توسعه صنعت مس کمک می کند تاکید کرد و گفت: اگرچه باید توجه داشت که توسعه زنجیره نیز باید به شکل متوازن باشد و به تمام حلقه‌ها پرداخت. تمرکز بر حلقه بالادست نمی‌تواند مزیتی برای کشور ایجاد کند.

*لزوم تغییر رویکرد استخراجی و منبع محوری به فلز مس

مهندس علیرضا کلاهی صمدی رئیس هیات مدیره شرکت سیم و کابل ابهر از دیگر مهمانان این نشست اظهار کرد: ابتدا باید مشخص شود که ایران می‌خواهد کشوری استخراجی و منبع‌محور باشد یا نه؟ ادامه روند فعلی به کوچک شدن صنایع ساخت‌محور و توسعه نامتوازن در صنایع خواهد بود. چراکه تمام سرمایه‌گذاری‌های جدید در حوزه بالادستی در حال انجام است. این خطر سبب کوچک شدن اقتصاد و عدم انعطاف‌پذیری آن می‌شود.

وی با بیان اینکه  در حال حاضر اثر منبع‌محور بودن را می توان در اقتصاد روسیه دید افزود:این کشور 46 درصد انرژی اروپا را تامین می‌کرد و محل اصلی درآمدهای ارزی بود، اما در نتیجه تصمیمات سیاسی اروپا در حال حاضر سهم روسیه در بازار گاز اروپا از 46 درصد به 7 درصد کاهش یافته است و حتی ممکن است سال دیگر صفر شود. در صورتیکه اگر کشور پیچیدگی اقتصادی داشته باشد و نقشی در زنجیره‌های ارزش جهانی داشته باشد مثل کشور چین، به‌رغم تلاش ترامپ و وضع تعرفه بر صادرات چین و به‌طور متقابل چین بر صادرات آمریکا و سایر محدودیت‌ها، حجم تجارت چین و آمریکا به 640 میلیارد دلار رسیده و اهمیت چین هم به‌عنوان یک تامین‌کننده مهم از زنجیره ارزش جهانی و هم به‌عنوان یک بازار مهم باعث شده مقاومت اقتصادی و انعطاف‌پذیری بالایی داشته باشد و به‌راحتی با چالش مواجه نشود.

کلاهی صمدی صادرات کاتد به‌دلیل عدم صرفه اقتصادی محصولات پایین‌دست، را نادرست دانست و گفت:این موضوع تنها در صنعت مس نیست، در هر رشته‌ای این بحث وجود دارد و با توجیه اینکه بالادست سودآور است تلاش در صادرات محصولات بالادستی و عدم توسعه پایین‌دست است. این درحالی است که خروجی این توصیه‌های سیاستی، صنایع آربیتراژی خواهد شد، صنایعی که محل خلق ارزش، نوآوری، افزایش عمق ساخت و بهبود سودآوری ذاتی نیستند بلکه تنها از محل آربیتراژ اختلاف قیمت منابع ارتزاق می‌کنند. این شرایط نه‌تنها به پیچیدگی اقتصادی و تنوع محصولی اقتصاد کمک نمی‌کند، بلکه بعد از مدتی همین صنایع آربیتراژی، چون تکامل عادی که یک صنعت باید طی کند، نکرده‌اند و بسته به شرایط برون‌زا سودآوری را از دست می‌دهند از دولت انتظار دارند جبران زیان کنند.

وی تصریح کرد: اگرچه ایران از نظر برندسازی ملی ، فناوری ل و حتی سطح مدیریت لازم را در کالای نهایی برای مصرف نهایی ندارد، اما در کالاهای واسطه ای و لوازم یدکی می‌تواند نقش قابل‌توجه ای داشته باشد. به عنوان مثال در خودرو توان رقابت با هیچ برندی را نداریم اما در قطعات خودرو توان نقش بازی کردن در زنجیره ارزش جهانی داریم.

*تجارت در حوزه پایین دست روبه کاهش است

در ادامه این نشست خانم مهندس حیدری مدیر اجرایی شرکت مشاوره اقتصادی فلزات و مواد (آتورپات) مشاور شرکت ایمیدرو مجری طرح جامع مس به ارائه خلاصه کار مطالعاتی طرح جامع مس پرداخت و گفت: با توجه به اینکه در جهان تجارت کنسانتره مس رو به افزایش بوده اما تجارت مس تصفیه شده روندی ثابت داشته و حتی تجارت محصولات نیم ساخته کاهش یافته است،بنابراین  جهان به سمت شکل‌دهی بازار مصرف در مکانی است که تمرکز واحدهای بالادست وجود دارد، بنابراین تجارت در حوزه پایین‌دست رو به کاهش است.

وی ادامه داد: علاوه بر این پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد که معادن فعال کنونی توان تامین تقاضای روبه‌رشد مس در آینده را ندارد و نیاز به سرمایه‌گذاری در بالادست و معادن با عمق بیشتر است.

حیدری روند رو به افزایش قیمت جهانی مس را سبب سودآوری حلقه تولید معدنی و همچنین روند رو به افزایش تقاضا برای مس را نشان دهنده افزایش قیمت مس دانست و خاطرنشان کرد: این موضوع در کنار وجود تعرفه‌های رو به کاهش ذوب و پالایش که به کاهشی شدن سود حلقه ذوب و پالایش منجر شده است باعث شده حلقه بالادست مس سودآوری بیشتری از میان‌دست و پایین‌دست داشته باشد.

وی تصریح کرد: پیش‌بینی‌ها در خصوص تقاضای کاتد مس وجود کسری کاتد از سال 2032 به بعد را نشان می‌دهد. بنابراین با توجه به شرایط موجود و اقتصاد ضعیف مس تصفیه شده و کاتد مس به‌نظر می‌رسد بهتر است درحال حاضر به سمت پروژه‌های بالادست و توسعه صادرات محصولات بالادستی حرکت کرده و بعد از 2032 توسعه حلقه ذوب و پالایش را در دستور کار قرار دهیم.

مشاور شرکت ایمیدرو با اشاره به سود 85.9 درصدی سود در کنسانتره مس و ضرر 11.5 درصدی در بخش کاتد و ذوب و پالایش در سال 1400، افزود: نه‌تنها بیشترین حاشیه سود متعلق به استخراج و تولید کنسانتره یا به عبارتی تولید معدنی است و ذوب و پالایش حاشیه سود پایینی دارد، بلکه ذخایر و تولید معدنی از لحاظ جغرافیایی نیز با هم تطابق دارد چراکه کشورهایی که دارای ذخایر هستند به سمت تولید معدنی حرکت کردند و در مقابل کشورهایی که مصرف‌کننده هستند مانند چین و اروپا به سمت تولید کاتد و محصولات نیم‌ساخته مسی حرکت کرده‌اند.

وی گفت: به‌طور کلی کنسانتره حاشیه سود مناسبی دارد و حلقه ذوب و پالایش زیان‌ده است و محصولات نیمه‌ساخته نیز حاشیه سود بین 14 تا 155 دلار بر تن دارد. در اشتغال بیشترین هزینه اشتغال را حلقه ذوب و پالیش دارد و دو حلقه محصولات نیمه ساخته و کنسانتره هزینه اشتغال بالایی ندارند. انتشار آلایندگی در کنسانتره متوسط و محصولات نیمه ساخته کم و حلقه ذوب و پالایش انتشار آلایندگی بسیار بالای دارد.

*استفاده از قراضه های مس

مهندس وحید اسلامیان مدیرعامل شرکت دنیای مس کاشان آخرین سخنران این نشست اظهار کرد: در صنایع پایین دستی باید به صنایع میانی نیز توجه شود تا بتوان صنایع پایین دستی را تکمیل کرد. در صنایع پایین دستی ارزش افزوده زیاد و خلق تقاضا وجود دارد بنابراین ارزش افزوده تکاثری در اقتصاد را فعال می‌کند.

وی بر استفاده از قراضه های مس در کشور تاکید کرد و گفت: چرا که توان استفاده و بازیافت آن در کشور وجود دارد. در سال گذشته 157 هزار تن کاتد مصرف داخلی و 161هزار تن کاتد صادرات شد بنابراین باید با خلق ارزش افزوده بیشتر بر کاتد از طریق جذب سرمایه گذاری خصوصی و خارجی  تاکید و در جهت توسعه زنجیره ارزش در این صنعت اقدام کرد.

*گسترش اکتشافات با افزایش خام فروشی

دکتر پیروی مدیر گروه معدن مرکز پژوهش‌های مجلس در ادامه این نشست اظهار کرد:اگر در سطح سیاست‌گذاری کشور، مقصد مشخص شود، پاسخ بسیاری از سوالات داده می‌شود. در دهه 1960 تا 1970 کره جنوبی 4 صنعت را که شامل خودرو، فولاد، لوازم خانگی و فیلم بود، انتخاب کرد. حتی تا نزدیک تحریم‌های بین‌المللی پیش رفت. بانک جهانی به دلیل اینکه کره دارای منابع سنگ آهن، ذغال سنگ و انرژی نبود صنعتی مثل فولاد را بهینه ارزیابی نمی‌کرد بنابراین با وام داده به کره مخالفت می‌کرد.

وی ادامه داد: اما کره روی تصمیمات خود ایستادگی کرد و با استفاده از سیاست‌گذاری‌های بهینه در حال حاضر جز بهترین تولیدکنندگان فولاد دنیا است. بنابراین باید ابتدا سیاست‌گذار با درنظر گرفتن موارد متعدد نظیر عوامل ژئوپلتیک، عوامل سیاسی، عوامل اقتصادی و عوامل روابط بین‌الملل و غیره، اینکه قرار است اقتصاد ایران کجا بایستد و مقصد اقتصاد ایران کجاست را مشخص کند.

وی به وابستگی عملکرد عوامل اقتصادی به سیگنال‌های اقتصادی اشاره و بیان کرد: این اقتصاد است که به عوامل اقتصادی علامت می‌دهد چگونه رفتار کنند.

مدیرگروه معدن مرکز پژوهش‌های مجلس با اشاره به موضوع خام‌فروشی گفت: برخی واژه‌ها بار معنایی منفی پیدا کرده است اما درواقع منفی نیست. خام فروشی در ایران اقتصاد نداشته است و علامتهای اقتصادی ایران به سمت افزایش خام فروشی نبوده و به همین دلیل است که اکتشاف در ایران گسترش نیافته است.

پیروی بر مشخش شدن مقصد اقتصاد ایران توسط دولت، مشخص شدن صنایع توسعه ای و سرمایه گذاری و مشخص شدن مسیر اقتصاد در جهت علامت‌دهی صحیح به رشد همان صنایع تاکید کرد و افزود: چراکه هیچ اقتصادی منابع بی‌نهایت برای توسعه زنجیره ارزش همه صنایع را ندارد. بنابراین خام فروشی لزوما اقدام بدی نیست و در سایر صنایع غیرمنتخب باید خام فروشی کرد.