امروزه کشور سلطان نشین عمان در حاشیه جنوبی خلیج فارس، تبدیل به یک نماد و مدل حکمرانی برای کشورهای منطقه بویژه اعضای شورای همکاری در خلیج فارس شده است؛ این کشور در یک دوره 50 ساله توانسته با حرکت در مسیر ساخت دولت مدرن، خود را آماده توسعه ای فراگیر و همه جانبه کند.

این کشور کوچک و با جمعیتی اندک، توانسته در تراز و ظرفیت کشوری با دیپلماسی بزرگ و کنشگری موثر در سه سطح "منطقه‌ای"،  "جهان اسلام- جهان عرب" و "سطح بین الملل" ظرفیت تراز بالای خود را برای حل معضلات و مشکلات جهانی و منطقه‌ای به نمایش گذارد.

به گزارش روابط عمومی موسسه مطالعات و پژوهش های بازرگانی، دکتر بهمن اکبری تحلیل‌گر روابط فرهنگی و مسائل منطقه‌ای در سخنرانی خود با عنوان عمان کوچک، نقش آفرینی دیپلماتیک بزرگ؛ مسیر توسعه فراگیر پایدار که در موسسه برگزار شد،‌ گفت: تحلیل مدل عمان، بدون درک مبانی روانشناختی، جامعه شناختی و ساختار دولت مدرن در نظام حکمرانی این کشور ممکن نخواهدبود؛ چراکه قابوس، سلطان فقید و بنیانگذار دولت مدرن در عمان؛ با اتخاذ سیاست مدارا و با هدف بنیان‌گذاری دولتی بدون دشمن توانست طی نیم قرن تلاش،  بنیان‌های توسعه‌ای و مبتنی بر حفظ اصالت و درک ضروریات توسعه و معاضدت را پی‌نهد.

وی تصریح کرد: علی رغم اینکه عمان تاکنون فاقد قانون اساسی مدرن بوده است اما دارای نظام پارلمانی است و همه اعضای مجلس مشورتی آن هم توسط مردم انتخاب می شوند؛ البته در کنار مجلس منتخب مردم(مجلس شورا)، مجلس الدوله قراردارد که همه اعضای آن از میان نخبگان اجتماعی سیاسی و فرهنگی؛ توسط شخص سلطان منصوب می شوند و هنوز بسیاری از امور، با فرمان پادشاهی(مرسوم سلطانی) اداره و تمشیت می شود. 

وی ادامه داد: گرچه وعده‌های مرحوم سلطان قابوس نسبت به تبدیل پادشاهی مطلقه به یک پادشاهی مشروطه هنوز درحال طی شدن است؛ اما دموکراسی به مفهوم مردمی بودن وقائل بودن به حق دیگران؛ که مهم ترین نیاز مردم منطقه است و از آن با عنوان(خواست احترام) یاد می شود؛ از تجربیات بسیار موفق او در عمان امروزی است و این درحالی است که دیگر دولت های منطقه در برخورد با این نیاز کاملا ناموفق و ناکارآمد بوده‌اند. که همین مساله موجب شده که این امر در سایر کشورهای عرب خلیج فارس و غرب آسیا امری غریب به نظر برسد. 

روند مردمی سازی حاکمیت در عمان با «مشارکت سیاسی متعادل»

رایزن سابق فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در عمان افزود: گرچه عمان روند مردمی سازی حاکمیت را با ثبات و درنگ آگاهانه طی کرده است؛ که در دوره‌هایی تحولی در شکل‌گیری مجلس شورا متجلی است و در واقع بواسطه آن، رژیم قبیله‌ای به رژیم مردمی تغییر یافته است؛ اما راه‌های طی نشده فراوان نیز وجود دارد. 

وی ادامه داد: حوادث بهار عربی سال 2011 و اعتراضات مردمی در عمان با شعار افزایش سهم‌های مشارکتی در امور کشور و توجه دولت به مسائل بیکاری و عمدتاً اقتصادی سبب شد تا پارلمان عمان بنا به دستور سلطان قابوس اختیارات تازه‌ای به دست آورد و تقریباً از حالت تشریفاتی و مشاوره‌ای خود خارج شود. پارلمان عمان براساس قانون جدید اجازه یافت تا در مواقع لزوم به استیضاح مشروط وزرای کابینه مبادرت کند و تمهیداتی در راستای اشتغال اندیشیده شود. 

وی خاطرنشان کرد: توجه به چنین تحولاتی نشان می‌دهد که همچنان نخبگان سنتی در جامعه عمان، قدرت اصلی اثرگذاری را در اختیاردارند. آنان معتقدند که گسترش اعضای نخبه، ممکن است کنترل بر امور را کاهش و دامنه تضاد را افزایش دهد و بااین‌حال اگر به افراد جدید اجازه ورود به موقعیت نخبگانی را ندهند، ممکن است جنبش‌های اجتماعی آرام‌آرام در این کشور شکل بگیرد. درهرحال نوعی «مشارکت سیاسی متعادل» تجویزی است که نخبگان عمانی برای گذر از این مرحله در تاریخ عمان مدنظر دارند. 

اکبری درتحلیل چگونگی پایان دادن به نزاع های مذهبی - قومی در عمان؛ معتقد است: ظهور دولت مدرن به عنوان یکی از مهم‌ترین تحولات عمان معاصر در دهه هفتاد میلادی و با هدف ایجاد " الدوله بلاعدو" ، به‌معنای "دولتی بدون دشمن" که از نیم قرن پیش آغاز شده است؛ براساس تغییر رویکردی پایه‌های سیاسی؛ اجتماعی و فرهنگی سلطنت عمان و بر اساس اصل تسامح؛ رواداری و مدارا بنا شده است. 

وی گفت: در حقیقت ساخت دولت مدرن در دوره سلطان قابوس با پایان دادن به نزاع‌های سیاسی، اجتماعی و مذهبی - قومی از یک سو و مهر پایان زدن بر مخاصمات مرزی و منطقه ای از سوی دیگر ممکن شده است. زیرا  عمان سرزمین تنوع ها و دودستگی‌های زبانی، قومی، نژادی و مذهبی است که در گذشته خود شاهد نزاع‌های مذهبی و قومی بسیاری بوده است که با آغاز دولت مدرن در عمان به پایان رسید. 

تحلیل‌گر روابط فرهنگی و مسائل منطقه‌ای افزود: قابوس برای ایجاد امنیت درون‌زا، ناگزیر از انتخاب استراتژی تسامح و رواداری شده است و این اصل طلایی را با اعتدال و عقلانیت به عنوان محور تربیت فرد و جامعه عمانی طی نیم قرن تحکیم و سامان بخشید و در نهایت، آئینه ای می‌شود از این تصویر کلام سعدی: (آسایش دو گیتی تفسیر این دو حرف است/ با دوستان مروّت با دشمنان مدارا).

وی ادامه داد: این رواداری و پذیرش فرهنگ مدارا و دیگرپذیری،  با نگاهی جامع و فراگیر در دو ساحت درون و برون مرزهای عمان و در دو زمینه تسامح اجتماعی فرهنگی و تسامح مذهبی رخ می دهد:

تسامح اجتماعی فرهنگی به دوگونه تحقق می یابد:

1. تسامح در درون مرزها با القاء هرگونه امتیازات مذهبی، قومی، فرهنگی و زبانی  

2. تسامح در برون مرزها با ایجاد فضای ارتباطی با جهان پیرامونی، انتخاب کنشگری میانجی برای صلح و دوستی و تعاون و خدمت به همسایگان و دیگران

تسامح مذهبی نیز در دو ساحت درون و برون مذهب اباضی شکل می گیرد:

1. تسامح درون مذهبی؛ با تنزل امامت اباضی به مقام افتاء مفتی اعظم بیان می‌شود؛ یعنی مفهوم امامت از مصادر رسمی اباضی به مفهوم مقام افتا تنزل می‌کند و از این پس به مرجع رسمی اباضیه در عمان مفتی گفته می شود درحالیکه که تا قبل از این دوران با عنوان امام اباضی شناخته می‌شد. 

2. تسامح برون مذهبی با پذیرش و رسمیت دادن به تمام مذاهب و حتی ادیان تحقق جدی می یابد.

از مهمترین موضوعات در بررسی چگونگی تربیت روادارانه در عمان مدرن، بررسی منابع و زمینه های تقویت کننده و مشروعیت بخش استراتژی تسامح است؛ در واقع عمان برای تشکیل دولت بدون دشمن و برای اجرای سیاست مدارا و تسامح خود در نیم قرن اخیر از سه زمینه و منبع مشروعیت بخش بهره گرفته است:

1. نخست: سیره علمی و عملی سلطان قابوس؛ شخصیت علمی، فرهنگی و سیاسی و رفتاری وی؛ یعنی خلقیات و اخلاقیات سلطان قابوس در شکل‌گیری این فرآیند دخالت داشته و استراتژی تسامح را تحکیم می بخشد. 

2. دوم: مقتضیات اخلاقی واجتماعی مردم عمان؛ یعنی به گونه‌ای خلقیات و مقتضیات اجتماعی در عمان تغییر فاحش کرده است و ملاحظه می‌شود که رواداری در تار و پود ساخت اجتماعی عمان رسوخ کرده است شما در عمان هیچ نزاعی نمی بینید و یا هیچ سخن درشت و خشنی نمی شنوید. 

3. سومین منبع مشروعیت بخش استراتژی تسامح در ساخت دولت مدرن، مفاهیم اخلاقی و کلامی معاصر مذهب اباضی است؛ ما در نیم قرن اخیر به یُمن تغییرات تمدنی و فرهنگی که در جامعه و سرزمین عمان رخ داده است؛ شاهد تغییرات پارادایمیک کلامی اباضیه نیز هستیم؛ یعنی گذر از افراط به سوی تسامح و مدارا. و این تغییرات روز به روز عمیق‌تر می‌شود که در جای جای کتاب برهان الحق تالیف مفتی اعظم عمان، قابل دریافت است.