تاریخ:

1386

نویسنده:

سیدحسین رضوی حاجی‌آقا

کلیدواژه ها:

شناسایی - رتبه بندی - واحدهای کارا - سازمان های بازرگانی استانی - ترکیب‌ رویک‍رد ت‍ح‍لیل‌ پ‍وش‍شی داده‌ه‍ا - ف‍رآین‍د ت‍ح‍لیل‌ س‍ل‍س‍ل‍ه‌ م‍رات‍بی

با گسترده‌تر شدن سازمان‌ها و افزایش پراکندگی آنها در بخش‌های مختلف، امر ارزیابی و کنترل واحدهای سازمانی به ضرورتی برای مدیران تبدیل می‌گردد. اصولا مدیران با تعریف شاخص‌های گوناگون و اندازه‌گیری آنها اقدام به سنجش عملکرد بخش‌های زیرمجموعه می‌کنند. این ارزیابی اگرچه برخی معانی را به مدیران منتقل می‌کند، لیکن عدم در نظر گرفتن کلیه این شاخص‌ها به صورت یکپارچه و بی‌ توجهی به ارتباط میان آنها از نقاط ضعف این روش تجزیه و تحلیل می‌باشد. در این تحقیق با توجه به گستردگی سازمان‌های بازرگانی استانی در سطح کشور و مسئولیت‌های مهم این سازمان‌ها در ساز و کار اقتصادی و اجتماعی کشور به ارزیابی کارایی این سازمان‌ها با استفاده از مدل ترکیبی تحلیل پوششی داده‌ها و فرآیند تحلیل سلسله مراتبی پرداخته‌ایم. سنجش کارایی سازمان‌های بازرگانی استانی با مدل مورد نظر در گام نخست مستلزم شناسایی متغیرهای ورودی و خروجی در واحدهای تصمیم‌گیری می‌باشد. بر این اساس با بررسی ماموریت سازمان‌های بازرگانی، نواحی وظیفه‌ای و مسئولیت‌های سازمان‌های بازرگانی به شناخت برخی متغیرهای مهم در عملکرد این سازمان‌ها پرداخته‌ایم. در گام بعدی با شناسایی متغیرهای مورد نظر و طراحی مدل جمع‌آوری داده‌های تحقیق، با در نظر گرفتن بازه زمانی سال 1385 اقدام به جمع‌آوری داده‌های مربوطه شده است. در جمع‌آوری داده‌های تحقیق بخش اصلی از منابع متمرکز موجود در وزارت بازرگانی و سازمان‌های ذیربط، نظیر سازمان توسعه تجارت ایران، و بخشی از داده‌ها مستقیما از سازمان‌های بازرگانی استانی اخذ گردیده‌اند. پس از جمع‌آوری داده‌های تحقیق، با استفاده از مدل BCC خروجی محور با مقادیر اصلاح شده اقدام به سنجش کارایی نسبی سازمان‌های بازرگانی شده است. خروجی این مرحله شامل تقسیم‌بندی واحدهای تصمیم‌گیری به دو گروه واحدهای کارا و ناکارا می‌باشد. پس از آن به منظور رتبه‌بندی نهایی، واحدهای گروه ناکارا با توجه به امتیاز حاصل از مدل تحلیل پوششی داده‌ها رتبه‌بندی شده‌اند و سازمان‌های کارا با استفاده از مدل ترکیبی فرآیند تحلیل سلسله مراتبی و تحلیل پوششی داده‌ها مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته‌اند. با استفاده از مدل تحقیق و داده‌های سال 1385، استان تهران حائز بالاترین کارایی در مقایسه با سایر استان‌های کشور گردیده است و سایر استان‌ها در رتبه‌های بعدی قرار گرفته‌اند. به منظور بررسی بیشتر یافته‌های تحقیق با استفاده از مدل‌های تصمیم‌گیری چند معیاره SAW و TOPSIS داده‌های تحقیق مورد بررسی قرار گرفته و نتایج آنها با مدل تحقیق مقایسه شده است. با مقایسه نتایج سه مدل استفاده شده، DEA، SAW و TOPSIS به نظر می‌رسد که مدل ترکیبی مورد استفاده در تحقیق کارایی بالاتری نسبت به مدل‌های دیگر داشته باشد. علیرغم زمان طولانی برای کاربرد این مدل، استفاده از آن در تحقیقات مشابه و سازمان‌های مختلف به منظور مقایسه کارایی واحدهای سازمانی پیشنهاد می‌گردد.