بررسی نهادهای دولتی از دیدگاه رویه‌های مجوزدهی در سازمان جهانی تجارت
- تاریخ:
- شهريور 1390
- نویسنده:
- زهرا عباسی
- کلیدواژه ها:
- نهادهای دولتی - سازمان جهانی تجارت
از انواع محدودیت‌ها، مجوزها و موانع غیرتعرفهای اغلب تحت عنوان اقدامات غیرتعرفهای یاد می‌شود. اصطلاح اقدامات غیرتعرفهای به طیف وسیعی از اقدامات، سیاست‌ها و مقررات اتخاذ شده از سوی دولت‌ها اطلاق می‌شود که هریک از آنها به نحوی از انحا تجارت را محدود می‌نمایند. گرچه در زمینه موانع غیرتعرفهای و چگونگی برخورد با آنها، کشورها و سازمانهای مختلف بین‌المللی در قالب توافق‌های دوجانبه تجاری، موافقت‌نامه‌های منطقه‌ای یا مقررات وضع شده در سازمانهای مختلف و متعدد بین‌المللی درگیر بوده‌اند و مقررات و ضوابطی را بوجود آورده‌اند اما مهمترین نقش را در این زمینه سازمان جهانی تجارت و پیش از آن گات به عهده داشته است.بر همین اساس نظام چند جانبه تجاری محملی مناسب برای طرح موضوع موانع غیرتعرفهای محسوب می‌شود، چرا که هریک از انواع موانع غیرتعرفهای به حسب موضوع، با سازمان بین‌المللی خاصی ارتباط پیدا می‌کند. مثلا بخشی از موانع غیرتعرفهای که به نوعی با استانداردها سر و کار پیدا می‌کنند به سازمانها و نهادهای بین‌المللی استاندارد‌گذار مربوط می‌شوند. بخش دیگری از موانع غیرتعرفهای که مرتبط با انجام عملیات گمرکی است طبیعتا در زمرة فعالیت‌ها و وظایف سازمانهای ذیربط نظیر سازمان بین‌المللی گمرک قرار می‌گیرند. به همین ترتیب می‌توان سازمانها و نهادهای بسیاری را بر شمرد که هرکدام بخشی از موانع غیرتعرفهای را به لحاظ موضوع تحت پوشش وظایف سازمانی و نهادی خود قرار می‌دهند. اما نقش سازمان جهانی تجارت منحصر به فرد است چرا که همه موانع غیرتعرفهای را به نحوی از انحاء تحت شمول مقررات خود قرار داده است.تاکنون سازمان جهانی تجارت تعریف جامعی در مورد موانع غیرتعرفهای ارایه نداده است اما در مورد اکثر موانع غیرتعرفهای مقرراتی دارد. مطابق ماده 11 موافقت‌نامه عمومی تعرفه و تجارت(گات) «هیچ طرف متعاهدی نباید هیچ محدودیتی غیر از حقوق و عوارض، مالیات‌ها یا دیگر هزینه‌ها را، اعم از اینکه از طریق سهمیه‌ها، مجوزهای صادراتی و وارداتی یا از طریق دیگر اقدامات به اجرا گذاشته شوند، در مورد ورود هیچ محصولی از سرزمین هر طرف متعاهد دیگر یا صدور یا فروش صادراتی هیچ محصولی که مقصد آن سرزمین هر طرف متعاهد دیگر باشد، وضع یا حفظ کند» به عبارت دیگر سازمان جهانی تجارت تلاش می‌کند تا: موانع غیرتعرفهای غیرفنی را حذف کند. موانع فنی فرا راه تجارت را قاعده‌مند سازد. با توجه به فرآیند پیش روی ایران برای عضویت در سازمان جهانی تجارت و ضرورت انطباق سیاست‌ها و مقررات تجاری کشور با الزامات این سازمان، شناخت دقیق و طبقه‌بندی درست انواع محدودیت‌ها، مجوزها و موانع موجود در تجارت خارجی کشور و شناسایی ریشه‌ها و عوامل ایجاد کننده این محدودیت‌ها امری ضروری بوده که علاوه بر تسهیل فرآیند الحاق، مسیر و سمت و سوی اصلاحات مورد نیاز در رژیم تجاری کشور را تعیین می‌کند. دقت و تفحص بیشتر در انواع اقدامات غیرتعرفهای نشان می‌دهد بسیاری از این محدودیت‌ها عملا در قوانین، مجوزها و رویه‌های مختلف اتخاذ شده از سوی نهادهای دولتی به ویژه سازمانهایی چون وزارت صنایع، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و وزارت بازرگانی اعمال می‌شوند. بنابراین شناسایی و بررسی انواع مجوزها و اقدامات این سازمانها روشی مناسب برای شناسایی انواع محدودیت‌های اعمال شده بر صادرات و واردات انواع کالاها است.