تاریخ:

بهمن 1400

نویسنده:

فايزه مرادي حقيقي

کلیدواژه ها:

تجارت جهانی، صادرات، واردات، تجارت ایران

• تحولات تجاری جهان o رشد مستمر تجارت جهانی در سال 2021: رشد فصلی ارزش تجارت جهانی کالا و خدمات در سه ماهه سوم 2021 نسبت به سه ماهه دوم یک درصد و نسبت به مدت مشابه سال قبل (2020) حدود 24 درصد بوده است؛ این رشد، ضعیف‌تر از جهش 46 درصدی در فصل دوم، اما قوی‌تر از افزایش 15 درصدی در فصل اول بوده است. این میزان از رشد به طور قابل توجهی بالاتر از سطوح قبل از همه‌گیری قرار گرفت و افزایش حدود 13 درصدی نسبت به فصل سوم 2019 را ثبت نمود. o رشد سالانه قابل توجه در تجارت کالا نسبت به خدمات در سال 2021: نرخ رشد سالانه تجارت کالاها (22 درصد) به طور قابل توجهی بالاتر از خدمات (6 درصد) بوده است؛ هرچند در سه ماهه سوم 2021 رشد فصلی تجارت خدمات ( 2.5 درصد) بالاتر از تجارت کالا(0.7 درصد) بوده است.. o رشد ماهانه 1.6 درصدی تجارت جهانی در اکتبر سال 2021 متاثر از رشد صادرات آمریکا و واردات چین: حجم تجارت جهانی بر خلاف رشد کاهشی سپتامبر، رشد 1.6 درصدی را ثبت کرده است؛ سهم قابل توجهی از این افزایش را می‌توان به افزایش صادرات ایالات متحده آمریکا (9.3 درصد) و واردات چین (6.8 درصد) نسبت داد. o افزایش ارزش تجارت جهانی در سه ماهه سوم بدلیل افزایش قیمت کالاهای عمده تجاری به رغم کاهش تناژ: در سه ماهه سوم سال 2021، قیمت کالاهای عمده تجاری مانند نفت خام، قلع، نیکل، سویا، ذرت و گندم در مقایسه با مدت مشابه سال 2020 به بیش از دو برابر افزایش یافت. o بازیابی تجارت اقتصادهای بزرگ در سه ماهه سوم 2021 نسبت به مدت مشابه سال 2019: در سه ماهه سوم 2021، تجارت کالا در همه اقتصادهای بزرگ بالاتر از سطح سال 2019 بود؛ به استثنای صادرات چین و کره جنوبی، تجارت خدمات در بیشتر اقتصادهای بزرگ کمتر از سطح سال 2019 یا در همان حدود باقی مانده است. بسیاری از اقتصادهای بزرگ شاهد تثبیت نرخ رشد برای تجارت کالا در سه ماهه سوم 2021 بوده‌اند. o نقش قابل ملاحظه تجارت سوخت در روند رشد تجارت بخش‌های مختلف طی سه ماهه سوم 2021: جریان تجارت کالاهای تولیدی و محصولات خام کشاورزی در سه ماهه سوم به ترتیب 18 و 21 درصد نسبت به مدت مشابه در سال قبل رشد داشته است. تجارت سوخت و محصولات معدنی نیز در این بازه زمانی 71 درصد افزایش داشته است که با افزایش چهار برابری قیمت گاز طبیعی تقویت شد. • عوامل موثر بر چشم‌انداز تجارت جهانی در سال 2022 o کندی روند بهبود اقتصادی به علت افزایش قیمت کالاها، فشارهای تورمی و تاثیر منفی اختلالات مرتبط با همه‌گیری بر تقاضای مصرف‌کنندگان؛ o اختلال در شبکه‌های لجستیک و افزایش هزینه‌های حمل و نقل؛ o کمبود جهانی نیمه هادی‌ها به علت افزایش غیرمنتظره تقاضا و محدودیت‌های عرضه؛ o تغییر الگوهای تجارت جهانی به علت تنش‌های ژئوپلیتیکی مستمر میان برخی از اقتصادهای بزرگ و اجرای موافقت‌نامه‌های تجاری منطقه‌ای مانند منطقه آزاد تجاری قاره آفریقا و مشارکت اقتصادی جامع منطقه‌ای؛ o سیاست‌های دولتی موثر بر تجارت بین‌المللی ذیل اهداف اجتماعی-اقتصادی و استراتژیک دولت‌ها؛ o بار بدهی منفی بر تجارت بین‌المللی به علت استقراض اضافی دولت‌ها برای حفظ اقتصاد در طول بحران همه‌گیری o پیش‌بینی رشد 5.4 درصدی تجارت جهانی در سال 2022 و همچنین رشد 4 درصدی برای سال 2023 علیرغم وجود تخمین رشد بیش از 8.3 درصدی در سال گذشته. • تحولات تجاری ایران o بازیابی تجارت کالایی و کاهش کسری تجاری کشور پس از یک دوره سه ساله طی نه ماهه نخست سال 1400: ارزش تجارت کالایی کشور در نه ماه نخست سال جاری به 72.1 میلیارد دلار رسیده است که نسبت به مدت مشابه سال قبل (52 میلیارد دلار) رشد معادل 38.5 درصدی تجربه شده است. تحولات مثبت تجارت پس از سپری شدن افت مستمر در دو سال گذشته، سبب شد که ارزش تجارت کشور نسبت به سال 1397 با رشد 8 درصدی و نسبت به سال 1398 نیز با رشد 13.4 درصدی روبرو شده و فراتر از سال 1397 قرار گرفت. o نقش پررنگ‌تر صادرات در انقباض و بازیابی مجدد تجارت کشور طی سه سال اخیر: رشد 40.3 درصدی صادرات (35.1 میلیارد دلار) در نه ماهه نخست سال 1400 در حالی رقم خورده است که صادرات کشور در مدت مشابه سال 1398 با کاهش 6.5 درصدی به 31.5 میلیاردلار و با کاهش شدید 20.5 درصدی به 25 میلیارد دلار در مدت مشابه سال 1399 رسیده بود. با وجود کاهش مستمر دو ساله صادرات، رشد قابل ملاحظه 40.3 درصدی صادرات کشور تا ماه نهم سال جاری سبب ارتقای صادرات به جایگاهی بالاتر از رقم سال 1397 به میزان 1.4 میلیارد دلار ( با رشد 4.2 درصدی) شده است. o افزایش نسبی کیفیت کالاهای صادراتی و وارداتی: در نه ماهه نخست سال جاری صادرات کشور رشد 30 درصدی در ارزش واحد صادراتی و واردات کالا نیز رشد 15 درصدی را در ارزش واحد وارداتی تجربه نموده است، اما در نهایت ارزش هر تن کالای صادراتی 381 دلار و ارزش هر تن کالای وارداتی 1227 دلار بوده است که همچنان وجود شکاف زیاد بین ارزش واحد صادراتی و وارداتی را نشان می‌دهد. o افزایش نسبی تمرکز مبادی وارداتی و کاهش نسبی تمرکز مقاصد صادراتی: طی نه ماه نخست سال 1400 نسبت به مدت مشابه سال‌های گذشته سهم پنج مقصد مهم صادراتی به 73.8 رسیده است، این سهم در مدت مشابه سال 1399 معادل 76.5درصد و در سال 1398 معادل 73.9 درصد بوده است. در خصوص مبادی وارداتی نیز سهم پنج مبدا مهم وارداتی کشور در نه ماه نخست سال جاری به 71 درصد رسیده است، در حالی که در مدت مشابه سال 1399 معادل 71.6 درصد و برای سال 1398 معادل 70 درصد بوده است. o جایگزینی ترکیه بجای امارات متحده عربی به عنوان سومین مقصد عمده صادراتی: ترکیه در نه ماهه نخست سال جاری با افزایش بیش از دو برابری و دستیابی به صادرات بیش از 4 میلیارد دلاری (و سهم 11.7 درصدی) به جایگاه سوم در بین مقاصد صادراتی ایران رسیده است. در این میان کشور امارات متحده عربی که مقصد بیش از 5 میلیارد دلار در نه ماهه نخست سال 1398، در مدت مشابه سال جاری به 3.4 میلیارد دلار کاهش یافته و رتبه چهارم پس از ترکیه را به خود اختصاص داده است. o افزایش واردات از شرکای عمده و افزایش نسبی کیفیت واردات: افزایش رشد ارزشی و کاهش رشد وزنی واردات از چین (20 درصد)، ترکیه (24 درصد) و آلمان (4 درصد) با افزایش نسبی کیفیت اقلام وارداتی نیز همراه بوده است. o اختصاص بخش عمده رشد واردات به کالاهای واسطه‌ای و سرمایه‌ای مورد نیاز صنایع کشور: در نه ماهه نخست سال جاری ارزش واردات کالاهای واسطه‌ای به 26.2 میلیارد دلار و کالاهای سرمایه‌ای به 4.9 میلیارد دلار بالغ گردید.