تاریخ:

-

نویسنده:

فايزه مرادي حقيقي, حسن ثاقب, علی زاهدطلبان

کلیدواژه ها:

تحولات تجاری - تحولات تجاری جهان - تحولات تجاری ایران - بازرگانی خارجی

در گزارش شماره 16 پایش تحولات تجاری، داده‌های تجاری شش ماهه نخست 1401 ایران و جهان (سه ماهه دوم بعلاوه ژوئیه و آگوست 2023) مورد بررسی قرار گرفته‌اند و گزیده نکات اصلی آن به شرح ذیل است؛ تحولات تجاری جهان ارزش و حجم تجارت کالا در فصل دوم 2023 ارزش تجارت جهانی کالا در سه ماهه دوم سال 2023 نسبت به مدت مشابه سال قبل 8 درصد کاهش داشته و این کاهش در هر دو بخش صادرات و واردات تجربه شده است. حجم تجارت جهانی کالا نیز در این بازه زمانی نسبت به سه ماهه قبل، در شرایط فصلی تعدیل شده، 0.3 درصد کاهش یافته است. • قیمت کالاها قیمت کالاهای غیرسوختی در سه ماهه دوم 2023 به میزان 5.3 درصد کاهش یافت. قیمت سوخت نیز 13.7 درصد کاهش یافت و در عین حال تولیدات کارخانه‌ای 1درصد ارزان تر از سه ماهه قبل شدند. • تجارت خدمات در فصل دوم 2023 تجارت جهانی خدمات در سه ماهه دوم سال 2023 نسبت به مدت مشابه سال قبل 7 درصد افزایش داشته است. • عملکرد بخش‌ها در تجارت خدمات در فصل دوم 2023 در سه ماهه دوم 2023، بخش سفر با ثبت 35 درصد رشد سالانه و بخش حمل و نقل با کاهش 11 درصدی رشد سالانه، بیشترین و کمترین میزان رشد را در بخش خدمات به ثبت رسانده اند. • تحولات تجارت جهانی در ژوئیه و آگوست 2023 صادرات جهانی در ژوئیه 2023 در مقایسه با ژوئیه 2022، 9.0 معادل درصد و نسبت به ماه قبل، 13 درصد کاهش یافت. بهترین عملکرد مربوط به اروپا با کاهش 1.4 درصدی و و ضعیف‌ترین عملکرد مربوط به آفریقا با کاهش 17 درصدی می‌باشد (امریکا 9.1-، پاسیفیک 10-، آسیا 14-). واردات جهانی نیز در ژوئیه 2023 نسبت به ژوئیه 2022، معادل 9.1 درصد کاهش یافت. بهترین عملکرد مربوط به اروپا با کاهش 3.7 درصدی و و ضعیف‌ترین عملکرد مربوط به آسیا، با کاهش 13 درصدی می‌باشد. صادرات جهانی در آگوست 2023 در مقایسه با آگوست 2022، معادل9.4 درصد و نسبت به ماه قبل، 8 درصد کاهش یافت. بهترین عملکرد مربوط به اروپا با کاهش 5.5 درصدی و و ضعیف‌ترین عملکرد مربوط به آسیا با کاهش 14 درصدی می‌باشد (امریکا 5.7-، پاسیفیک 9.5-، آفریقا 12-). واردات جهانی نیز در آگوست 2023 نسبت به آگوست 2022، معادل 9.6 درصد کاهش یافت. بهترین عملکرد مربوط به آفریقا با کاهش 7.8 درصدی و و ضعیف‌ترین عملکرد مربوط به پاسیفیک، با کاهش 10 درصدی می‌باشد. • پیش‌بینی روند آتی تجارت جهانی طبق آخرین گزارش چشم انداز و آمار تجارت جهانی که از سوی سازمان جهانی تجارت در اکتبر منتشر شده است، پیش بینی رشد حجم تجارت کالا در جهان برای سال 2023، به 0.8 درصد کاهش یافت و به کمتر از نیمی از رشد 1.7 درصدی که در آوریل پیش بینی شده بود رسید. برای سال 2024 نیز رشد تجاری 3.3 درصدی پیش‌بینی شده است. در حالی که کاهش قیمت انرژی و پایان محدودیت‌های مربوط به همه‌گیری کووید-19 امیدها را برای بازگشت سریع به مسیر رشد به واسطه رشد قابل توجه در کشور چین افزایش داد، اما بازارهای متشنج املاک در چین، مانع از شکل‌گیری بهبود قوی‌تر در این کشور شده است. علاوه بر این عوامل، درگیری‌های اوکراین همچنان بر اقتصاد جهانی تاثیر منفی می‌گذارد. تحولات تجاری ایران • افزایش کسری تراز تجاری کالایی در شش ماه نخست 1402 نسبت به مدت مشابه سال قبل بر اساس آمار گمرک، ارزش کل تجارت کشور در شش ماه نخست سال 1402 با افزایش حدود 2520 میلیون دلاری نسبت به شش ماه نخست سال 1401 به 54.6 میلیارد دلار رسیده است. کاهش 2.6 درصدی ارزش صادرات همزمان با رشد 11.6 درصدی واردات در بهار 1402 کسری 6.3 میلیارد دلاری را رقم زده است که این کسری بالاترین میزان از سال 1398 تاکنون در شش ماهه نخست طی سال‌های اخیر می‌باشد. • رشد تجارت با تکیه بر رشد واردات در شش ماهه‌ نخست سال نرخ رشد تجارت در شش ماهه نخست سال جاری (4.8 درصد) همچنان مانند دو سال گذشته مثبت است. اما برخلاف دو دوره گذشته که رشد تجارت متکی بر صادرات و واردات بوده، در این دوره تنها متکی بر رشد 11.6 درصدی واردات بوده است. • کاهش ارزش واحد کالاهای صادراتی و افزایش آن در واردات مشکل خام فروشی و صادرات کالاها با فرآوری اندک و در مقابل واردات گران در تجارت کشور همچنان تداوم دارد. رکورد ارزش واحد واردات در1800 دلار به ازای هر تن در تابستان 1402 شکسته شد. در مقابل ارزش واحد صادراتی در حالی که در 12 فصل متوالی (از پاییز 1397 تا تابستان 1400) کمتر از 400 دلار در تن بود و از پاییز 1401 به مدت شش فصل به بالای 400 دلار افزایش یافته بود، در بهار و تابستان 1402 مجددا به زیر 400 دلار سقوط کرد. • عمده‌ترین مقاصد صادراتی و وارداتی در شش ماهه‌ نخست سال در شش ماهه نخست سال 1402 عمده‌ترین مقاصد صادراتی ایران به ترتیب کشورهای چین(28.7 درصد)، عراق(18.8درصد)، امارات‌ متحده ‌عربی (12.5 درصد)، ترکیه(10.3درصد)، هند (4.4 درصد) و پاکستان (3.9 درصد) و عمده‌ترین مبادی وارداتی به ترتیب کشورهای امارات متحده عربی (29.7 درصد)، چین(28.8 درصد)، ترکیه(10.7 درصد)، آلمان (3.5 درصد)، هند(3.2 درصد) و روسیه (3 درصد) بوده است. بطور کلی تمرکز هم در مقاصد صادراتی و هم در مبادی وارداتی کشور افزایش یافته است. • خروج افغانستان از فهرست پنج مقصد مهم صادراتی ایران افغانستان به جهت جذب بیش از 1000 قلم کالای مختلف در صادرات غیرنفتی ایران از جایگاه با اهمیتی برخوردار است. کشور مذکور تا سال 1397 چهارمین مقصد مهم صادراتی ایران محسوب می‌شد، با توجه به تحولات سیاسی کشور مذکور، از شش ماه نخست سال 1400 جایگاه افغانستان در میان شرکای صادراتی ایران با 999 میلیون دلار از رتبه پنجم در شش ماه نخست سال 1401 با 792 میلیون دلار به رتبه ششم و در شش ماه نخست سال 1402 با 816 میلیون دلار به رتبه هفتم تنزل پیدا کرد. • افزایش واردات کالاهای واسطه‌ای و سرمایه‌ای و در مقابل کاهش واردات کالاهای مصرفی در شش ماه نخست سال 1402 واردات کالاهای واسطه‌ای 12 درصد و سرمایه‌ای 8 درصد رشد داشته و در مقابل واردات کالاهای مصرفی 31 درصد کاهش یافته است.